نماتد مولد غده ریشه درختان انار

نماتدها به گروهی از جانوران پرسلولی و کرمی یا نخی شکل گفته می‌شود که دارای ساختمان غیر بندبند هستند و در یک یا دو انتها ممکن است باریکتر شده باشند. نماتدها از بی‌مهرگان هستند و در یک انتهای بدن سر و در انتهای دیگر دُم قرار دارد. نماتدها رشته ای یا کرمی شکل بوده ولی ماده برخی از آنها ممکن است متورم و باد کرده باشد. مانند نماتد ماده Meloidogyne (گلابی شکل) و یا Heterodera (لیمویی شکل) می‌باشد.

اندازه نماتدها متغیر می‌باشد و طول آنها در نماتدهای انگل گیاهی بین ۱۰-۱ میلی متر است ولی در آسکاریس به ۳۰-۲۰ سانتی متر و در کرم پیوک به ۱۲۰ سانتی متر هم می‌رسد. بیشتر نماتدهای انگل گیاهی با چشم غیر مسلح دیده نمی‌شود و نازک و نیمه شفاف هستند. حدود ۱۵۰۰ گونه نماتد شناخته شده است که فقط ۱۰% آنها انگل گیاهان می‌باشند. تقریباً در هر یک گرم خاک مرطوب۱۰۰-۵ نماتد وجود دارد که از نظر تنوع بسیار متغیر می‌باشد و بسیاری از آنها از باکتری ها، قارچ ها، جلبک ها و سایر نماتد ها تغذیه می‌کنند. نماتدهای انگل گیاهی اغلب در خاک زندگی می‌کنند و ریشه و سایر اندام های زیر زمینی گیاه را مورد حمله قرار میدهند.
نماتد مولد غده ریشه درختان انار :
انار یکی از گیاهان حساس نسبت به گونه های مختلف نماتد مولد غده یا همان .Meloidogyne spp میباشد. بافت سبک تا نیمه سبک خاکهای اکثر باغات انار نیز از عوامل تشدید کننده خسارت این نماتد میباشد. بنابر این با وجود پاتوژن قوی، گیاهان میزبان حساسی مثل انار و بافت خاک سبک باغات، شرائط برای ایجاد خسارت قابل توجه فراهم است.

خسارت نماتدهای مولد غده ریشه در روی درختان انار بصورت توقف رشد، ضعف عمومی، زردی برگها، ریزش برگهای فوقانی، لخت و خشک شدن تدریجی سرشاخه ها و بالاخره غده ای شدن توأم با پوسیدگی عمومی ریشه، ظاهر شده و موجبات زوال و یا مرگ تدریجی درختان را فراهم میاورد.
با آنکه بیشتر باغات انار کشور به این نماتد آلوده میباشند، اما قدرت ریشه زنی زیاد درختان انار و هرس ریشه که طی فرآیند شخم یا بیل داری و چال کود کردن انجام میشود از شدت خسارت کاسته و موجب بازسازی سیستم ریشه میشود. بهمین جهت باغداران چندان شکایتی از خسارت این نماتد ندارند. علیرغم این مطلب آثار فعالیت این نماتد بصورت خشکیدگی تنه و سرشاخه ها بصورت موردی در باغات قابل رویت میباشد.
زیان هنگفت و ملموس نماتدهای انار متوجه باغات جوان و یا باغات احداثی در اراضی ماسه ای و بسیار سبک میباشد. باید اذان کرد دامنه خسارات نماتدهای پارازیت گیاهی بطور اعم و نماتد مولد غده بشکل اخص رو به تزاید میباشد. که این امر نیازمند توجه ویژه و پی ریزی برنامه روشن در امر اصلاح باغات میباشد. همانطور که در صفحه اقلیم همین سایت و مطرح شد، بر خلاف ذهنیت عوام خاکهای بسیار سبک گزینه مناسبی برای احداث باغ انار نبود و از تبعات آن همین خسارت وارد بر ریشه درختان در اثر فعالیت نماتد ها میباشد.

یکی از روشهای کنترل نماتد مولد غده ریشه انتخاب رقم مقاوم به این نماتد میباشد. متاسفانه بر خلاف بسیاری از گیاهان که ارقام مقاوم به این نماتد در آنها شناسایی شده، در مورد انار هنوز هیچ تحقیق میدانی قابل اتکائی در خصوص شناسایی ارقام مقاوم به این نماتد صورت نپذیرفته است.
دیدگاه غالب در خصوص کنترل این نماتد اعتنا به رفتار باغات درگیر با این نماتد میباشد. آلودگی نهالهای جوان انار به نماتدهای مولد غده، از توسعه و نفوذ ریشه درخت به عمق مناسب جلوگیری و با افزایش تدریجی جمعیت انگل در خاک، موجبات زوال و مرگ گیاه را فراهم میاورد. ولی چنانچه در سالهای اولیه شرایطی فراهم باشد تا درخت بتواند به قدر کافی ریشه های خود را در خاک گسترش دهد یا به تعبیری ریشه از ناحیه فعالیت نماتدها فرار کرده و به اعماق بیشتر از ۵۰ سانت نفوذ کند و پس از آن نیز وضعیت نگهداری باغ به نفع درخت بوده گیاه میتواند فشار ناشی از انگل را تحمل و به مرز تولید اقتصادی برسد.
این دوره استقرار برای درختان انار ۷-۵ سال خواهد بود. درختان انار پس از استقرار، در صورت آلودگی قادر به تحمل خسارت نماتد بوده و میزان آنرا در حد اقتصادی نگه میدارند.